گام‌هایی در حوزه بازاریابی اسلامی: الگوی تعامل در بازار (3)
(با توجه به سلسله بحث موضوع فوق، پیش از آغاز بحث، خواهشمند است که دو یادداشت قبلی با همین عنوان را که در همین تارنما منتشر گردیده است، مطالعه گردد.)
دﻳﻦ ﻣﻘﺪس اﺳﻼم درﺑﺎره‌ی ﺗﻤﺎم ﺷﺌﻮن زﻧﺪﮔﻲ- از ﺟﻤﻠﻪ فعالیت‌های ﺗﺠﺎری و اﻗﺘﺼﺎدی- ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮراﺗﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮده و ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﺧﺮﻳﻦ دﻳﻦ اﻟﻬﻲ، ﺑﺮای ﻫﻤﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﺑﺸﺮ، در ﻫﻤﻪ دوره‌ها و اﻋﺼﺎر، راﻫﻜﺎر دارد و وﺟﻪ ﻣﺸﺘﺮک ﻫﻤﻪ راﻫﻜﺎرﻫﺎی ﻣﺰﺑﻮر، رﺳﻴﺪن ﺑـﻪ ﻗﺮب اﻟﻬﻲ اﺳﺖ. ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﻼﻣﻲ، ﺗﺄﻛﻴﺪ دارﻧﺪ ﻛﻪ رﻓﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدی اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و ارزش‌های اﺧﻼﻗﻲ و اﻟﮕﻮﻫﺎی رﻓﺘﺎری ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮد.
همانگونه که در انتهای یادداشت قبلی ذکر گردید، به نظر میرسد اگر فرآیند بازاریابی، به‌ویژه حوزه مدیریت ارتباط با مشتری، بر اساس رابطهی اخوت بازتعریف شود، نه تنها ارتباطات مستحکم بین فروشنده و خریدار پدید می‌آید، بلکه موجب رونق هرچه بیشتر بازار و هم‌چنین افزایش منفعت مادی و معنوی هر دو طرف می‌گردد. استمرار این وضع، رشد و تعالی مادی و معنوی افراد و در نتیجه جامعه را به همراه خواهد داشت. حال در این یادداشت به شواهد و قرائن موجود در این زمینه خواهیم پرداخت.
برای تبیین الگوی اسلامی ارتباط با مشتری، کلیدواژهی اخوت مناسب به نظر میرسد. از دو جهت الگوی ارتباط با مشتری مبتنی بر رابطهی اخوت قابل بررسی است:
-
جامعهی آرمانی توصیف شده در کلام خداوند سبحان و معصومین علیهمالسلام مبتنی بر شاخصهی ایمان است و به همین دلیل از آن به عنوان جامعهی ایمانی یاد میشود؛ از طرفی در بیان ویژگی مومنین چنین آمده است:
«اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَینَ أَخَوَیکُمْ ...» حجرات/10؛
(در حقیقت مؤمنان با هم برادرند پس میان برادرانتان را سازش دهید و از خدا پروا بدارید امید که مورد رحمت قرار گیرید).
بنابراین مومنین برادران یکدیگرند و این رابطهی برادری در تمامی تعاملات و مناسبات بین آنها وجود دارد. یکی از انواع تعاملات و مناسبات اجتماعی (انسانی)، بازار و کسب و کار و تجارت است که لازمهی زندگی انسان بوده و از آن گریزی نیست؛ در نتیجه، طبق مقدمات فوق، باید بتوان نحوهی ارتباط مومنین بر اساس رابطهی اخوت در تعاملات بازار را مورد بررسی قرار داد.
-
با بررسی روایات و کلام معصومین علیهمالسلام، این نتیجه بدست آمد که صرفنظر از استدلال فوق، میتوان بین اخوت از یک‌سو و بازار و تجارت از سوی دیگر، رابطهای برقرار کرد. از جمله میتوان به روایات ذیل اشاره کرد:
رِبْحُ الْمُؤْمِنِ عَلَى أَخِیهِ رِباً إِلَّا أَنْ یَشْتَرِیَ مِنْهُ شَیْئاً بِأَکْثَرَ مِنْ مِائَةِ دِرْهَمٍ فَیَرْبَحَ فِیهِ قُوتَ یَوْمِهِ أَوْ یَشْتَرِیَ مَتَاعاً لِلتِّجَارَةِ فَیَرْبَحَ عَلَیْهِ رِبْحاً خَفِیفا... (بحارالانوار، جلد 100: 100)
(سود گرفتن مومن از برادر دینی خویش رباست، مگر این که چیزی را به بیش از صد درهم بخرد. در این صورت، به اندازه خوراک روزانه اش سود دریافت می کند، یا کالایی را برای فروش بخرد، در این صورت سود اندکی از او می گیرد.)
در روایت فوق مشاهده میشود که برای بیان رابطهی بین خریدار و فروشنده، از لفظ اخوت استفاده گردیده است. مشابه روایت فوق، موارد متعدد دیگری وجود دارد که همگی تأییدی بر انتخاب رابطه اخوت در عرصه بازاریابی دارد.
ان شاءالله در یادداشت بعدی، ویژگی‌های اخوت در ارتباط فروشنده با مشتری را تشریح خواهیم نمود
نویسنده یادداشت:
مهدی محمدی دانش آموخته کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه السلام و دانشجوی دکتری مدیریت بازرگانی(گرایش مدیریت منابع انسانی)
