مسئله محوری تا کجا راه گشا خواهد بود؟
نکته اول: پرداختن به مسئله‌محوری، که به عنوان هسته محوری مطالعه فرایند خط مشی می‌باشد، می‌تواند به عنوان مطالعه چگونگی ساخت خط مشی عمومی تصور شود و با توجه به این مسائل که منشاء خط مشی‌های دولتی هستند، پرداختن به این موضوع به عنوان محور تصمیمات و خط مشی های حکومت اسلامی برای تحقق تمدن نوین اسلامی در روند شکلگیری جامعه اسلامی موثر خواهد بود.
مسئله محوری آن چنان چالش برانگیز است که سوالات و معماهایی بزرگی را با خود به همراه دارد از این که مسئله چیست؟ و تفاوت آن با مشکل چیست؟ مشکل چگونه باید به مسئله تبدیل شود؟ وزن هر مسئله چه قدر است؟ کدام مسائل اولویت دارند؟ مبنای اولویت بندی چیست؟ آیا این مسئله، به طور مبنایی مسئله ما می‌باشد؟ از این دسته مسائل که به ذات مسئله محوری بر می گردد تا مسائلی که پیوندی با مطالعات خط مشی گذاری عمومی دارد مانند این که، چه کسانی تصمیم ها را اتخاذ می کنند؟ چگونه تصمیم ها را اتخاذ می کنند؟چه مسائلی باید مورد توجه دولت قرار گیرند؟ و چگونه مسئله ای در دستور کار قرار می گیرد و مسئله ای دیگر در دستور کار قرار نمی گیرد؟ همگی سوالاتی هستند که در پیرامون مسئله محوری مطرح می باشند که خود گواه از ضرورت پرداختن به این رویکردی می‌باشد که تصمیمات اساسی حکومت را شکل می دهد.
نکته دوم: اما از همه این ها مهم تر بحث طرح خط مشی و ارزش ها است. در عین پراکندگی نظریات بسیاری از عالمان این حوزه، که بر سر نقش مناسب ارزش ها در شیوه و شناخت مطالعات خط مشی بحث قابل ملاحظه ای وجود دارد ولی این توافق کلی وجود دارد که خط مشی عمومی فی نفسه ارزش محور است و اگر سیاست به عنوان «تخصیص و توزیع آن ارزش ها» تعریف شود، آن گاه خط مشی عمومی تجلی ابزارهای«تخصیص و توزیع آن ارزش هاست.» و این سوال مطرح است که واقعا ارزش های چه کسانی به وسیله قدرت اجبار حکومت تایید و تصویب می شود؟ این سوال، سوال اصلی و محوری مطالعات خط مشی عمومی است که معطوف به قلب روابط قدرت درون جامعه است.
نکته سوم: حال که مساله محوری بدون ارزش نمی شود، پس در جامعه ما ارزش هایی که به مسائل اصلی حکومت اسلامی جهت می دهند، چیست؟ اساسا قوانین و خط مشی های دولت و مجلس و دیگر دستگاه ها براساس چه ارزش های محوری مدون شده ای شکل می گیرند؟ آیا این ارزش های اصلی از دامنه شعار و آرمان به عرصه خط مشی ها و قوانین رسیده است؟
نکته چهارم: لذا دغدغه اصلی در این حوزه پرداختن به راه حلی پیشنهادی برای کاستن آسیب ها و نقدهای موجود به روش مسئله محوری می‌باشد تا با احصاء آن ها، و با توجه به طرح خط مشی بر اساس ارزش های اسلامی و ایرانی برای تحقق تمدن نوین اسلامی به جای شناسایی هدف(یا مسئله)و تلاش برای ارزیابی چه چیزی انجام شود یا چه چیزی بایستی انجام شود، در جست و جوی مولفه ها و ویژگی های الگویی برای تحقق تمدن نوین اسلامی باشیم.ان شاء الله.
تمرکز بر شناسایی و تفسیر عناصر نمادین موثر در حوزه تحقق تمدن نوین اسلامی و تعیین روابط و نسبت های آنان ما را از آفات مسئله محوری عقلانیت گرا به دور می کند و به مدلی از تحقق تمدن نوین اسلامی رهنمون می کند که ما را در شناخت مسائل اصلی اسلامی ایرانی خودمان کمک می کند. البته دراین مدل نمی توان ادعا کرد می توان پاسخ بسیاری از مسائل را داد چرا که این مدل بیشتر تبیینی و توصیفی است و مسائل را در ارتباط با دیگر مسائل شبکه مسائل تبیین و توصیف می نماید. البته که فهم صحیح مسئله خود نیمی از پاسخ است.
از دیگر مزایای مدل یا طرح خط مشی تحقق تمدن نوین اسلامی این است که اولویت های مسائل را به راحتی قابل مشخص می نماید، مسائل اصلی و فرعی، صحیح و ناصحیح را مشخص می نماید.
نویسنده یادداشت:
سجاد نیک منش
دانش آموخته کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه السلام
